Inleiding

Reiniging en ontsmetting zijn niet alleen zeer belangrijke stappen voorafgaand aan het sterilisatieproces maar zorgen er ook voor dat het materiaal veilig kan behandeld worden door het personeel.

Materiaal dat bij de patiënt gebruikt werd moet altijd als potentieel risicohoudend beschouwd en behandeld worden. Door de aard van besmetting en de soms hoge vervuilingsgraad is het noodzakelijk vooral de manuele handelingen voorafgaand aan de ontsmetting zoveel mogelijk te beperken.

Dit kan het best door gebruik te maken van een instrumentenwasmachine die, indien goed afgesteld en onderhouden, niet alleen een goed reinigingsresultaat geeft maar ook in staat is door thermische ontsmetting de bioburden tot een aanvaardbaar peil terug te brengen.

Zonder een goede voorafgaande reiniging en ontsmetting kan het resultaat van de sterilisatie niet gegarandeerd worden.

Aangezien de manuele reiniging geen thermische ontsmetting mogelijk maakt, zal ze gevolgd moeten worden door een chemische ontsmetting.
Ook om die reden mag deze methode enkel toegepast worden bij materiaal dat niet bestand is tegen een machinale behandeling.

Voor alle handelingen die te maken hebben met het reinigen en ontsmetten van gebruikt medisch materiaal dienen aangepaste maatregelen genomen te worden om de bescherming van het personeel te verzekeren.

Begrippen:

Bioburdon:

Micro - biologische belasting => de populatie micro – organismen op een object.
De bevolking (populatie) van levensvatbare organismen die op een object aanwezig kunnen zijn.

Reiniging in de Praktijk:

Instrumenten en materialen die gedurende de operatie zijn gebruikt zijn bedekt met bloed en achtergebleven weefsel, ze zijn misschien in contact geweest met chemicaliën, vloeistof, vuil en stof. Het buizenstelsel van holle instrumenten zijn misschien ook gevuld met deze vervuiling. Op de een of andere manier zullen we de instrumenten gereed moeten maken voor hergebruik en wel op een dusdanige manier dat de instrumenten veilig bij de volgende patiënt gebruikt kunnen worden. Het reinigen speelt een belangrijke rol in het totaal proces. Een groot aantal eisen zijn vast gelegd voor instrumenten die met het innerlijke van het lichaam in aanraking komen (voor al in de hoge riscico gebieden). Deze dienen dan ook steriel te zijn. Alleen steriliteit (de afwezigheid van micro-organismen) is niet genoeg voor een veilig gebruik. Een instrument, welke is bedekt met een steriele vervuiling of achtergebleven chemicaliën of corrosie, is nog steeds een serieus gevaar voor de gezondheid van de patiënt. Dus al het potentieel gevaarlijk materiaal dient te worden verwijderd. De gezondheidsrisico's bij achtergebleven lichaamsstoffen (ook al zijn ze steriel) is een van de vele redenen waarom op de CSA extra aandacht aan het reinigen moet worden besteed.

Verwijder al het zichtbare vuil, weefsel, bloed en vreemde deeltjes.

Medische instrumenten, speciaal als deze worden gebruikt in de hoge risico gebieden van het menselijklichaam, mogen geen levensvatbare micro organismen bevatten. Tevens vuil en vreemde materialen (ook al zijn deze steriel) die achter gebleven zijn kunnen gevaarlijke complicaties veroorzaken bij het naar binnen brengen door een wond in de patiënt. Het lichaam reageert direct op het naar binnen komen van lichaamsvreemde zaken. Het resultaat kan zijn dat tijdens het herstel van de patiënt complicaties opttreden met als gevolg een extra belasting voor de patiënt. Het is zelfs nog gevaarlijker als tijdens de operatie het vuil in de bloedbaan van de patiënt terecht komt.

Reductie van de contaminatie

Bij het reinigen, wordt de populatie van micro-organismen op het materiaal terug gebracht (dit staat bekend als bioburden) de reductie is aanzienlijk.  Op deze manier is de begin besmetting voor de daaropvolgende desinfectie of sterilisatie aanmerkelijk lager en dus zal het proces effectiever zijn, aangezien er minder micro-organismen gedood hoeven te worden. Dit omdat alle zichtbare verontreinigingen, inclusief restanten van bezinksels, bloed en pus, zijn verwijderd en dus ook de broedplaats is verwijderd. bestaat er geen mogelijkheid dat een micro-organisme het heeft overleefd en zich kan vermenigvuldigen. Maar er is nog een ander gevaar. De restanten van de gedode micro-organismen kunnen een koortsachtige reactie geven als zij in de bloed baan komen. De restanten van de dode micro-organismen staan bekend als zijnde pyrogeen. Er zijn micro-organismen waarvan bekend is dat zij giftige chemicaliën los laten als zij worden gedood. tevens is bekend dat deze endotoxine serieuze ziektes kunnen veroorzaken. Dit zijn dus belangrijke redenen om de ingangscontaminatie (bioburden) zo laag mogelijk te hebben alvorens (desinfectie of sterilisatie) uit te voeren.

Bescherming van instrumenten tegen corrosie.

Medische instrumenten zijn over het algemeen dure precisie instrumenten. Draaiende en scharnieren delen zijn zeer gevoelig voor achter gebleven verontreinigingen. kleine hoeveelheden van bloed kunnen reeds serieuze gevaren opleveren zoals roest vorming (corrosie). Deze corrosie wordt verergerd door vocht en hoge temperaturen gedurende het sterilisatie proces, vooral als men stoom als medium gebruikt.
Corrosie resulteert in een serieuze schade aan het instrument en wordt daarmee onbruikbaar bij de patiënt. Slechte kwaliteit van het water of een incorrecte dosering van het reinigingsmiddel kunnen ook corrosie veroorzaken.  In een adequate reinigingsproces waarbij de chemie van het reinigingsmiddel, de water kwaliteit, en het te reinigen materiaal als ook de andere procesparameters (zoals temperatuur en tijd) zorgvuldig zijn uitgezocht en ingesteld worden de hiervoor genoemde problemen voorkomen.

Waarborgen van veilig functioneren van instrumenten en materiaal:

Na het reinigen moeten de instrumenten worden gecontroleerd, sets moeten worden samengesteld en ingepakt voor sterilisatie. dit vergt intensieve handelingen. Het reinigen en het daaropvolgende desinfectie proces zorgen er voor dat deze werkzaamheden goed en veilig kunnen worden uitgevoerd.

Samenvatting van de belangrijkste onderdelen van het reinigen van medische instrumenten.

·         verwijder al het zichtbare stof en vuil
·         verwijder de voedingsbodem voor overlevende micro-organismen
·         verklein de contaminatie
·         bescherm tegen corrosie
·         realiseer en waarborg de functionaliteit van instrumenten en materiaal.